Gözümüzle doğrudan göremediğimiz ancak mikroskopla görebileceğimiz büyüklükteki canlılara mikroskobik canlılar denir. Bu canlıları biz göremesek de mikroskobikler yaşam için çok önemlidir. Bu yazıda mikroskobik canlıların yararları ve zararları hakkında bilgi vereceğiz. Bu bilgiler 5. sınıf müfredatında işe yaradığı gibi ilerleyen yıllarda biyoloji bilgisi açısından da bize katkı yapacaktır.
Çevremizde farklı şartlarda yaşayabilen çok sayıda mikroskobik canlı bulunmaktadır. Bakteriler bu canlılardan en bilindikleridir. Neredeyse her ortamda olan bu bakterilerin sayıları gördüğümüz canlılardan çok ama çok daha fazladır.
Mikroskobik canlılar bizim gibi diğer canlıların vücutlarının içinde ve yüzeyinde yaşadığı gibi diğer doğal ortamlarda da bulunurlar. Suda, havada, toprakta, eşyaların yüzeyinde, gıdaların üzerinde bu canlılar bulunmaktadır.
Şimdi dilerseniz mikroskobik canlıların yararları (faydaları) ve zararları üzerinde duralım.
Mikroskobik Canlıların Yararları
Biz farkına varmasak da mikroskobik canlıların faydaları çoktur. Bu nedenle bu canlılar olmadan hayat düşünülemez.
Mikroskobik canlıların yararları maddeler halinde şöyle sıralanabilir:
- Sütün yoğurt ya da peynir yapılmasını sağlarlar.
- Hamurun mayalanması, üzümden ve elmadan sirke yapılması gibi mayalama işlerini yaparlar.
- Ölen canlıları ayrıştırarak toprağı mineral bakımından zenginleşmesini sağlarlar.
- Yaşam döngüsünün bir parçası olarak canlılığın devamına imkan sağlarlar.
- Atık suların arıtılmasında kullanılırlar.
- Vücudumuzda çeşitli vitaminlerin üretilmesini sağlarlar.
- Hayvanların sindirim sisteminde sindirime yardımcı olurlar.
Bunların dışında da bu canlıların birçok faydası vardır. Dolayısıyla mikroskobik canlıların olması hayatın devam edebilmesi için çok önemlidir.
Mikroskobik Canlıların Zararları
Bu canlıların faydaları olduğu gibi bazı zararları da vardır. Özellikle bazı mikroskobikler ciddi zararlara neden olmaktadır.
Mikroskobik canlıların zararları maddeler halinde şöyle sıralanabilir:
- Mikroplarla bulaşan çeşitli bulaşıcı hastalıklara yol açarlar. (Verem, tifo, grip, kolera, kuduz, veba, zatürre gibi.)
- Besinlerin bozulmasına yani bayatlamaya neden olurlar.
- Küflenmeye ve kötü kokuya neden olurlar.
Mikroskobik Canlıların Sebep Olduğu Hastalıklardan Korunmak İçin Neler Yapmalıyız?
Bazı mikroskobik canlılar ciddi hastalıklara hatta ölüme neden olurlar. Bu nedenle bu hastalıklardan korunmak için dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunmaktadır. Hastalıklardan korunmak için yapmamız gerekenleri sıralayalım:
- Eller sık sık yıkanmalıdır.
- Düzenli duş alınmalı ve kişisel temizliğe dikkat edilmelidir.
- Yeterli ve dengeli beslenilmelidir.
- Bulaşıcı hastalık taşıyan insanlara yaklaşılmamalıdır.
- Hastalığa yakalandığımızda doktorun önerdiği kurallara uyulmalı ve gerekli ilaçlar alınmalıdır.
Bu yöntemleri uygulayarak bulaşıcı hastalıklardan korunabiliriz.
Besinleri Mikroskobik Canlılardan Korumak İçin Yapılacaklar
İnsanlar eskilerden beri bayatlamaya karşı besinleri korumak için yöntemler geliştirmişlerdir. Bayatlamaya neden olan canlılar mikroskobik canlılar oldukları için önlemler de onlara karşı alınmalıdır.
Besinleri korumak için alınacak önlemler şöyledir:
Kurutma: Kuruyan sebze ve meyvelerde su buharlaşır. Çok kuru ortamlarda bakteriler yaşayamaz. Bu nedenle çürüme gerçekleşmez.
Tuzlama: Çok tuzlu ortamlarda da bakteriler kolay kolay yayılamaz. Bu nedenle tuzlama ile de besinler bayatlamaktan kurtarılır.
Konserveleme: Konservelerin amacı içeriye bayatlamaya neden olan bakterilerin sızmasını önlemektir.
Pastörizasyon: Besinler yüksek sıcaklıklara çıkarılır. Bu sayede içerideki bakteriler ölür. Kapalı kutuya yeni bakteriler de giremez. Bu sayede süt başta olmak üzere pastörize gıdalar bayatlamaz.
Dondurma: Buzlukların çıkmasıyla birlikte yaygınlaşmıştır. Çok soğuk ortamlarda bakteriler yayılamaz. Bu nedenle besinlerde bozulma olmaz.
Anlattıklarımızı özetlersek mikroskobikler bizim için son derece yararlı oldukları halde çeşitli zararları da beraberinde getiriyorlar. Yapmamız gereken yararlarından faydalanmak ve zararlarından korunmaktır.