Kütle fizikte görülen temel büyüklerden biridir. Fen bilgisi müfredatındaki en önemli kavramlardan biridir. Bütün büyüklükler belirli birimlerle ifade edilir. Örneğin uzunluk için metre bir ölçüm biridir. Bu yazıda kütlenin birimleri nelerdir buna değineceğiz. Ardından merak edenler için konunun detaylarına ineceğiz.
Kütle için çeşitli ölçü birimleri kullanılmaktadır. Skaler bir büyüklük olan kütle tek bir birimle ifade edilir. Kütlenin ifade edildiği birimlere kütle ölçü birimi denir. Bu birimler sayesinde kütlenin ne kadar olduğunu anlarız.
SI birim sistemine göre kütlenin birimi kilogram (kg) şeklindedir. Kilo bin demek olduğu için aslında kilogram 1000 gram demektir. Kilogram dışında gram ve ton da kütle birimi olarak kullanılır. Gram kilogramın 1000’de biri iken ton ise kilogramın 1000 katıdır.
- 1 kg = 1000 gram
- 1 ton = 1000 kg
- 1 gram = 0,001 kg
- 1 kg = 0,001 ton
- 1 ton = 1000.000 gram
Şeklinde eşitlikler söz konusudur.
En yaygın kullanılan kütle birimlerinin kilogram, gram ve ton olduğunu söyledik. Aslında kilogram gramdan türemiş bir büyüklük olmasına rağmen SI birim sistemi esas birim olarak gramı değil de kilogramı almıştır. Bu ilginç bir durumdur.
Kütle Birimleri Tablosu
Aşağıdaki kütle birimleri tablosu içerisinde kütlenin ölçüldüğü birimleri detaylı olarak görebiliriz. Tabloda göre birimleri birbirine çevirme işlemini de kendimiz yapabiliriz.
| Kütle birimi | kilogram karşılığı | gram karşılığı |
|---|---|---|
| Ton | 103 | 106 |
| Kental | 102 | 105 |
| Kilogram (kg) | 1 | 103 |
| Hektogram (hg) | 10-1 | 102 |
| Dekagram (dag) | 10-2 | 101 |
| Gram (g) | 10-3 | 1 |
| Desigram (dg) | 10-4 | 10-1 |
| Santigram (cg) | 10-5 | 10-2 |
| Miligram (mg) | 10-6 | 10-3 |
| Mikrogram (μg) | 10-9 | 10-6 |
Fizikte hesaplama yaparken üstlü sayılar yaygın olarak kullanılır. Örneğin 1000 yerine 103 kullanılır. Bu 3 sıfır olduğu anlamına gelir. Yine 0,01 yerine 10-2 kullanılmaktadır. Bu da virgülün 2 basamak sola kaydığını gösterir. Bu gösterimler sayesinde sıfırları teker teker yazmak zorunda kalmayız.
Gram ve kilogram arasında 3 sıfır kadar fark olduğuna dikkat edelim. Bunun nedeni 1 kg = 1000 gram eşitliğidir.
Kütle Kavramı
Kütle ölçü birimleri üzerinde durduk. Ancak ölçü birimlerini anlamak için kütle kavramını bilmemiz gerekiyor. Bilindiği gibi kütle madde miktarı demektir. Günlük hayatta ağırlık yerine kullanılsa da ağırlıktan farklı bir kavramdır.
Maddeyi oluşturan temel yapı atomdur. Atomun çekirdeğinde bulunan proton ve nötronların toplam sayısı atomun kütlesini oluşturmaktadır. Dolayısıyla bir maddenin kütlesi de madde içerisindeki toplam proton ve nötron (tanecik) sayısı demektir.
Atomik tanecikler çok küçük kütleye sahiptir. Bunlara atomik kütle birimi denir. Bunları günlük hayatta kullanmak imkansızdır. Bu nedenle bir protonun kütlesini değil de 1 mol protonun kütlesini baz alırız. İşte bir 1 mol proton ya da 1 mol nötron 1 gram demektir.
Kütle madde miktarıdır derken kast edilen şey aslında maddedeki toplam tanecik miktarıdır. Tanecik sayısı arttıkça madde de artar. Tanecik sayısına biz kütle demekteyiz.
Kütle maddede bulunan toplam tanecik sayısının ölçüsü olduğu için skaler ve temel bir büyüklüktür. Nereye giderseniz gidin aynı değerle karşılaşırsınız. Ağırlık ise türetilmiş ve vektörel bir değerdir ve yerçekimi sonucu ortaya çıkar. Ağırlık ortam değiştiğinde değişir. İlgili yazı: Temel büyüklükler.