Dünyanın iç ve dış yapısının nasıl şekillendiğiyle ilgili tarihte çeşitli teoriler yer almıştır. Günümüzde en geçerli teori levha tektoniği teorisidir. Levha tektoniği levhaların hareketlerini neden ve sonuçlarıyla ortaya koyan bir jeoloji disiplinidir. Bu yazıda levha tektoniğinin sonuçları nelerdir değerlendirmeye çalışacağız.
Günümüze levhaların hareket ettiğini biliyoruz. Bu hareket büyük kıtaların yılda 1 – 2 cm hareket etmesi gibi düşünülebilir. Bu hareketin birçok sonuçları olduğu gibi hareketin çeşitli türleri de vardır.
Levha Tektoniğinin Sonuçları
10. sınıf coğrafya müfredatı çerçevesinde levha tektoniğinin sonuçları şöyle sıralanabilir:
- Levhaların yaklaşması sonucu dalma – batma olayı meydana gelir.
- Kıvrımlı dağlar ve kıvrımlı sıradağlar ortaya çıkar.
- Levhaların uzaklaşmasıyla çok uzun yıllarda okyanuslar meydana gelir.
- Volkanik adalar oluşur.
- Volkanik sıradağlar meydana gelir.
- Okyanus çukurları meydana gelir.
- Levhaların yanal hareketleri ve kırılmaları sonucu anlık felaketler yani depremler oluşur.
Kıtaların ve dağların oluşumu çok uzun zaman aldığından bunu kısa sürede gözlemleyemeyiz. Ancak günümüzde levha haritalarına bakılarak potansiyel deprem alanları ve oluşabilecek riskler hesaplanabilmektedir.
Dünyamızda yer kabuğu sürekli olarak hareket halindedir. Bu hareketler oldukça karmaşıktır. Örneğin bir levhanın hareketi başka bir levhayı etkilemekte, bu süreçte kırılma ve çökmeler meydana gelmektedir. Bunun sonucu olarak Dünyamızın yüzeyi dinamik bir yapıda kalmaktadır.
Levha Hareketlerinin Son Bulması
Levhaların hareket etmesi gezegenimizin ısı durumunun bir sonucudur. Dünyanın çekirdeği oldukça sıcaktır. Bu sıcaklık kabukta yukarı doğru gittikçe azalmaktadır. Dünyada içten dışa doğru sıcaklık transferi gerçekleşmektedir.
Dolayısıyla levha hareketleri ısıl bir durumun sonucudur. Bu ısıl durum devam ettikçe levha hareketlerinin son bulması da mümkün değildir. Dünyanın yüzey alanı sınırlı olduğu için levhalar zamanla kırılmakta ya da kıvrılarak dağları meydana getirmektedir.
Bir levha hareketinin son bulduğundan bahsetmek aslında o levhanın başka bir levhayla birleşmesi ya da faaliyetini değiştirmesi demektir. Yoksa bütünüyle levha tektoniğinin yani levha hareketlerinin son bulması mümkün değildir.
Levha tektoniği hipotezinin geliştirilmesiyle volkanizma ve deprem faaliyetleri hakkında bilgimiz son derece artmıştır. Deprem ve volkanizma gibi faaliyetler engel olmak mümkün olmadığından bunlara karşı önlem almak adına bilimsel bir yaklaşım geliştirilebilir.
Levha tektoniğinin bütünsel mekanizmasını anlamak için gezegenimizin fizyolojisini bilmesiyiz. Bu da ciddi bir jeoloji bilgisiyle mümkündür.