İslam’da ibadet çok temel bir kavramdır. Kulun Allah’a karşı saygı ve itaatini göstermek, Allah’ın memnuniyetini kazanmak amacıyla yaptığı davranışlar ve geliştirdiği tutumlara biz ibadet demekteyiz. İbadet tanımdan da anlaşılacağı üzere epey geniş bir olgudur. Bu yazıda İslam’da ibadet kavramı neleri kapsar sorusuna cevap vermeye çalışacağız.
İbadetin birçok türü olduğunu biliyoruz. Günahlardan kaçınmak da bir ibadettir. Bütün ibadetleri temelde iki başlık altına toplayabiliriz:
- Allah’ın emrettiği ya da hoşnut olacağı tutum ve davranışları ortaya koymak
- Allah’ın yasakladığı veya hoşnut olmadığı davranışlardan kaçınmak
Bu iki başlığı açtığımız zaman hayatımızın neredeyse her alanında ibadetin yer aldığını görmekteyiz. Arkadaşımıza tebessüm etmek dahi ibadet olarak görülebilir. Çünkü böyle davranmamızdan Allah hoşnut olacaktır.
İslam inancında ibadet kavramı hayatımızın her alanını bir şekilde kapsamaktadır. Allah’ın memnun edecek her hareketimiz bir ibadet olarak görülebilir. İbadet sadece camiye gidildiğinde yapılan bir şey değildir. Yine ibadet belirli bir güne veya aya tahsis edilmemiştir.
İbadetin Türleri
İslam’da ibadet kavramının hayatımızın her alanını kapsadığını söyledik. Yine bunu da iki başlıkta toplayabileceğimizi ifade ettik. Bu başlıklar kısaca Allah’ı hoşnut etmek veya etmemek olarak anlaşılabilir.
İbadet türleri üzerinde kısaca duracak olursak ibadeti birkaç açıdan sınıflandırabiliriz. Bu konuda en yaygın sınıflandırma ibadeti yaparken neyle yaptığımıza göre yapılan sınıflandırmadır. Bu açıdan da ibadetler genel olarak dört türdür:
Kalple yapılan ibadetler: İnsanın manevi yönüyle alakalı içsel ibadetlerdir. En temeli imandır. Ayrıca ihlas, niyet, tefekkür, sabır, takva gibi ibadetler de içsel kalbi ibadetlerdir.
Bedenle yapılan ibadetler: Yapılırken bedenimizi kullandığımız ibadetler bu sınıftadır. Namaz kılmak, oruç, zikir, tespih, sözlü dua etmek, bedenle hayır işlemek bu sınıftadır.
Malla yapılan ibadetler: Allah’ın bize verdiği mali gücü kullanarak yaptığımız ibadetlerdir. En bilineni ve farz olanı zekattır. Ayrıca fitre, sadaka, infak etme, bağışta bulunma, ikram etme gibi ibadetler de mali ibadetler arasında yer alır. servetle yapılır.
Hem beden hem de malla birlikte yapılan ibadetler: Bazı ibadetlerde ise mal ve beden birlikte sarf edilir. Örneğin kurban kesmede kurbanı kendiniz keserseniz hem malınızı hem de bedeninizi sarf edersiniz. Yine Hac ibadeti bu tür bir ibadettir.
Görüldüğü üzere hangi yöntemle yapılırsa yapılsın İslam inancından ibadet kavramının kapsamı oldukça geniştir.