Osmanlı Devleti üç kıtaya yayılmayı ve asırlarca ayakta kalabilmeyi şüphesiz askeri gücü sayesinde korumuştur. Osmanlı Devleti bir ordu ve askeriye devletidir. Askeri sistem son derece önemlidir. Osmanlıda asker denince de aklımıza tabi ki yeniçeriler geliyor. Elbette yeniçeriler dışında da Osmanlı kuvvetleri bulunuyor. Ancak gerçekten savaş gücünün önemli bir kısmını yeniçeri birlikleri oluşturmaktadır. Bu yazıda Osmanlı Devletinde yeniçeri olmak için hangi aşamalardan geçilmelidir sorusuna yanıt vereceğiz.
Osmanlı Devletinde yeniçeri olmak için geçilmesi gereken aşamalar şöyle sıralanabilir:
- Savaş esirlerinden pençik sistemine göre (5’te bir usulüne göre) çocuk yaşta seçilmek
- Müslüman Türk ailelerinin yanına yerleştirilerek dili, kültürü ve Müslümanlığı öğrenmek
- Belirli bir yaşa gelince Acemi Ocağı denilen eğitim birliğine girmek
- Eğitim tamamlanınca maaşlı asker olarak yeniçeri ocağına katılmak
Yeniçeri demek yeni asker demektir. Bu ocak Osmanlı kapıkulu askerlerinin önemli bir kısmını oluşturan eğitimli, seçkin askerlerden oluşmaktadır. Padişah çevresinde görevli askerler de bunlardır.
Devşirme Sistemi ve Yeniçerilik
Yeniçeri ocağının I. Murat veya Orhan Gazi tarafından kurulduğu konusunda iki ayrı görüş bulunmaktadır. Genel görüş I. Murat döneminde kurulmaktadır. Yeniçeri ocağının mantığını anlamak için devşirme sistemini bilmek gerekir.
Osmanlı’da fethedilen yerlerden ganimet olarak mallar alındığı gibi köleler de alınmaktaydı. O dönemin savaş hukukuna göre esir köleler de savaş ganimetiydi. Ganimetin çoğu askerlere verilmesine rağmen Osmanlı’da pençik sistemiyle toplanan esirlerin 5’te birinin padişaha ait olmasıdır.
Özellikle çocuk yaştaki esirler bu amaçla toplanmıştır. Bu çocuklar Müslümanlığı ve kültürü genç yaşta öğrenmektedir.
Devşirme sisteminde aklen yetenekli olan kişiler devlet memuru ve idareci olmuşlardır. Osmanlı’da birçok vezir bunların arasından yetişmiştir. Bedenen yetenekli olanlar da askerlik için ocakta yetiştirilirdi.
Yeniçeri ocağındaki askerler eğitimli ve maaşlı askerlerdir. Savaş yetenekleri üstündür. Bu açıdan yeniçeri ocağını dünyadaki ilk düzenli ve daimi ordu olarak değerlendirilen tarihçiler vardır.
Yeniçeri Sisteminin Faydaları
Yeniçeri olmak için Osmanlı Devletinde hangi aşamalardan geçildiğini söyledik. Osmanlı’ya büyük hizmetler etmiş ve büyük başarılar kazanmış bu orduyu oluşturan sistemin faydaları üzerinde duralım.
Yeniçeri sisteminin faydaları maddeler halinde şöyle sıralanabilir:
- Savaş gücünün yabancı çocuklardan oluşması Anadolu yerlisinin savaşma yükümlülüğünü azaltmıştır.
- Gayrimüslim çocuklarından Müslüman askerler yetiştirmeye olanak sağlanmıştır.
- Erken yaşta yönlendirme ve eğitme iyi yetişmiş askerlerin ordu gücünde olmasına olanak sağlamıştır.
- Düzenli ve daimi ordu teşkilatı ayakta kalmıştır.
- Anadolu’da bir kan bağı olmayan devşirme askerleri kendilerine daha çok mesleklerine vermiş ve iyi askerlik yapmışlardır.
- Zeki devşirmelerin bulunup devlet idaresinde kullanılması son derece seçkin devlet adamlarının yetişmesine imkan vermiştir.
- Güçlü bir ordu sistemi ve kültürü oluşturulmuştur.
Yeniçeri sisteminin çeşitli zararları da vardır. Osmanlı Devletinin son dönemlerinde bozulmaya başlayan ocak yarardan çok zarar vermeye başlayınca 1826 yılında bu ordu kaldırılmıştır.