Doğduğumuz ve yetiştiğimiz coğrafya bizi biz yapan en önemli çevresel etmendir. Biz hem yaşadığımız coğrafyadan hem de yetiştiğimiz kültürden çokça etkilenmekteyiz. Ayrıca coğrafya ve kültür birbirini son derece etkilemektedir. Bu yazıda coğrafya ve kültür ilişkisi üzerinde durmaya çalışacağız.
Coğrafya Dünya bilimidir. Yaşadığımız çevreyi bütün yönleriyle öğrenmeyi hedefler. Kültür ise bir toplumun birikimleridir. Bu birikim de çevreden etkilenmektedir. Bu nedenle coğrafyanın kültüre büyük ölçüde etkisi vardır.
Örneğin yağmurun çok yağdığı ve ağaçların bol olduğu Doğu Karadeniz bölgesinde ahşap ev kültürün bir parçasıdır ve çok doğaldır. Ancak aynı durumda Güneydoğu Anadolu bölgesinde ilginç karşılanabilir.
Yeryüzünde coğrafyanın dağılımının yanında kültürlerin dağılımı da önemlidir. Kültürü oluşturan önemli değerlerden biri olan din coğrafyaya göre yayılım göstermiştir.
Coğrafyanın Kültüre Etkisi
Kültür coğrafyaya çok etki etmez. Ancak coğrafya kültüre etki eder. Bunun nedeni kültür insanla ilişkili bir kavramdır. Ancak coğrafya insanın ötesinde doğayla ilgilidir. Coğrafyanın insan üzerindeki etkilerini inceleyen coğrafya dalına beşeri coğrafya denir. Dolayısıyla kültürlerin coğrafi olarak incelenmesi de beşeri coğrafyanın konusudur.
İnsanı değil de doğayı inceleyen alana ise fiziki coğrafya denir. Fiziki coğrafya beşeri coğrafyaya elbette etki etmektedir.
Coğrafyanın kültüre sayısız etkisi vardır bunlardan bir tanesine örnek verelim. İklim bir coğrafi faktördür. Bir bölgenin iklimi o bölgedeki insanların giyim tarzını etkilediği gibi yetiştirilen tarım ürünlerini de etkiler. Yetiştirilen tarım ürünleri ise beslenme alışkanlıklarına etki etmektedir.
Ege bölgesinde zeytinyağı içeren yemeklerin yeme kültüründe yaygın olmasının nedeni o bölgede zeytinin çok üretilmesidir. Ya da Güneydoğuda acının sevilmesinin nedeni biberin orada yetişmesidir.
Kültürel Coğrafya Nedir?
Coğrafyanın kültür üzerinde çok etkisi olduğu için kültürel coğrafya diye bir alan ortaya çıkmıştır. Bu alan beşeri coğrafyanın bir parçasıdır.
Kültürel coğrafyaya kültür coğrafyası da denmektedir. Burada esas olan kültürü coğrafya ile ilişkisi açısından ele almaktır. Her kültür coğrafyayı farklı algılamakta ve coğrafyadan farklı şekilde etkilenmektedir. Kültürel coğrafyada esas olan kültürler üzerinden çevreyi yani dünyayı tanımaktır.
İnsanların yaşam tarzı, düşünceleri, inançları, gelenek ve görenekleri bir araya gelerek kültürü oluşturur. Kültürü oluşturan bütün bu etmenlerin dolaylı ya da direkt olarak coğrafyadan etkilendiğini söylemek mümkündür.
Dünyadaki kültür bölgelerine baktığımız zaman farklı dağılımlar ortaya çıktığı görülmektedir. Örneğin Batı Avrupa coğrafyası bir kültürü temsil ederken Orta Doğu başka bir kültürel yapıyı temsil etmektedir.
Bir kültürün çıkış noktası olan kültür ocağı bölgesinden başka yerlere hareket etmesine kültürel yayılma denmektedir.
Kültürel Coğrafi Görünüm Nedir?
Kültürel coğrafyanın alt başlıklarından biri de kültürel coğrafi görünümdür. Kültürel grupların çevreye yayılarak oluşturdukları yapıya kültürel coğrafi görünüm denmektedir.
Daha açık bir ifadeyle kültürel coğrafi görünüm doğal bir çevrenin bir kültür grubu tarafından yapay olarak şekillendirilmesidir.
Örnek vermek gerekirse Hindistan’ın doğal koşulları doğal yani fiziki coğrafya tarafından şekillenmektedir. Ancak Hindistan’ın görünümü bu şartların yanında kültürden de etkilenmektedir. İnsanların giydikleri kıyafetler, binaların şekli, yemeklerden yayılar koku, sokakların görünümü gibi unsurlar kültürel coğrafi görünümü oluşturmaktadır.
Kültürel coğrafi görünüm daha özel bir kavram olduğundan harita üzerinden gözlenemez. Ancak bir bölge ziyaret edildiğinde göze çarpar ve fark edilir.