Bu yazımızda Koşma nedir, özellikleri nedir vb. konularını açıklayacağız.
Koşma nazım biçimi Türk halk edebiyatının temel biçimidir. Aşık edebiyatında en çok kullanılan nazım biçimidir. “Koşma” terimi “koşmak” (katmak, eklemek) fiilinden türemiştir.
Koşma Nazım Biçimi Özellikleri
> Koşmalar 3 – 6 dörtlük arasında olur.
> 11’li hece ölçüsüyle söylenir.
> Uyak düzeni “abab (abcb veya aaab), cccb dddb …” biçimindedir.
> Kimi zaman ana uyağın bulunduğu bağlama dizesi aynen tekrarlanabilir. Halk şiirinde böyle dizelere “kavuştak”, divan şiirinde “nakarat” denir.
> Genel olarak “aşk, ayrılık, özlem, doğa ve yurt sevgisi, yiğitlik, ölüm” gibi konular işlenir. • Lirik, epik, didaktik veya pastoral olabilir.
> Biçimlerine göre koşmalar “düz, yedekli, musammat, ayaklı, zincirleme” koşma gibi adlar alır.
Koşma Nazım Biçimi Türleri
Konularına ve ezgilerine göre, dört tür koşma vardır:
Güzelleme : Sevgilinin, doğanın ya da sevilen herhangi bir şeyin (at, ördek, memleket vb.) güzelliklerini övmek için söylenen koşmalardır. Güzelleme, bir nazım türüdür. En ünlü ozanı Karacoğlan’dır. (17. yy.)
Koçaklama : Yiğitlik ve savaş konulu epik koşmalardır. Koçaklama terimi “koçak” (yiğit) sözünden türemiştir. Bu nazım türünün en başarılı ozanları Köroğlu (16.yy.) ve Dadaloğlu (19.yy.)’dur.
Taşlama : Kişilerin veya toplumun aksak, bozuk, kötü yanlarını yeren, eleştiren, iğneleyip alay eden satirik koşmalardır. Bu nazım türünün en ünlü ozanı Seyrani’dir. (19.yy.) Çağdaş şiirimizde bu konudaki şiirlere “yergi”, divan şiirinde “hiciv” denir.
Ağıt : Bir kişinin ölümünden duyulan aciyı anlatan lirik koşmalardır. Ağıt da bir nazım türüdür. İslamiyet öncesi dönemlerde “yuğ”. adı verilen cenaze törenlerinde “sagu” denilen ağıtlar yakılırdı. Divan Şiirimizde de ağıt tarzındaki şiirlere “mersiye” denir. Kişilerin dışında, büyük toplumsal felaketler için de ağıtlar söylenmiştir.