Hece Ölçüsü nedir
Hecelerin sayısına göre oluşmuş milli ölçümüzdür. Buna göre, birinci dizede kaç hece varsa öteki dizelerin hepsinde o kadar hece vardır:
“Dost dost di ye ni ce si ne sa rıl dım (11)
Be nim sa dik ya rim ka ra top rak tır” (11)
Hece ölçüsünün Türk edebiyatında kullanılan kalıpları 5 ila 16 hece arasındadır. Ancak 7’li, 8’li ve 11’li ölçü çok kullanılmıştır. Bu ölçüler duraklı ya da duraksız olur.
Durak: Hece ölçüsünde dizeler, belli yerlerden ikiye veya daha fazla parçaya bölünebilir. Hiçbir durak, kesinlikle sözcüğü bölemez; sözcükler bölünüyorsa ölçü “duraksız” kabul edilir.
En çok kullanılan ölçüler şunlardır:
7’li hece ölçüsü: İslamiyet öncesinden günümüze kadar çok kullanılmış bir kalıptır.
7’li ölçü, ya 4 + 3 veya 3 + 4 duraklı ya da duraksız olur. Üçü bir arada kullanılabilir:
“Ne haldeyim / ne bilem (4+3)
Tuzaktayım / ne bilem (4+3)
Bir garipçe / bülbülem (4+3)
Ötmeye / güle geldim” (3+4)
8’li hece ölçüsü: Bu kalıp da eski edebiyatımızdan günümüze kadar çok kullanılmıştır.
8’li ölçünün durağı 4 + 4’tür ya da duraksız olur. İkisi bir arada kullanılabilir:
“Yürü bre / yalan dünya (4+4)
Sana konan / göçer bir gün (4+4)
İnsan bir ekine misal (duraksız)
Seni eken / biçer bir gün” (4+4)
11’li hece ölçüsü: En çok kullanılan kalıptır.
11’li ölçü ya 6 + 5 ya da 4 + 4 + 3 veya duraksız olur. Bunlar bir arada kullanılabilir:
“Uçun Kuşlar uçun/doğduğum yere (6+5)
Şimdi dağlarında / mor sümbül vardır” (6+5)
“Sabah oldu / tan yerleri / atıyor (4+4+3)
Cümle kuşlar / destur almış ötüyor (4+4+3)
Ayşeciğim / odasında / yatıyor” (4+4+3)