Coğrafyanın çeşitli alt dallara ayrıldığını hepimiz biliyoruz. Bu yazıda coğrafyanın alt dallarından biri olan hidrografya ile ilgili konuşacağız. Hidrografya nedir ve neyi inceler gibi konularda biraz bilgi vereceğiz. Hidrografyaya başka bir deyişle “hidrografi” dendiğini de unutmamak gerekir.
Sular coğrafyası olan hidrografya yeryüzündeki suların dağılımını, su kaynaklarının özelliklerini ve insan hayatına etkilerini inceleyen bir coğrafya alt dalıdır.
Hidrografya ile çok karıştırılan kavramlardan biri ise hidrolojidir. Hidroloji su bilimidir ve suyun özelliklerini incelemektedir. Bu iki alanın birçok ortak noktası bulunmaktadır.
Coğrafyayı temel olarak fiziki coğrafya ve beşeri coğrafya olarak ikiye ayrılmaktadır.
Fiziki coğrafya ise 4 ana alt başlığa ayrılmaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
- Jeomorfoloji (Yer şekillerini inceler)
- Hidrografya (Suları inceler)
- Klimatoloji (İklimi inceler)
- Biyocoğrafya (Canlıların dağılışını inceler)
Bu dört alt ana dal bir araya gelerek fiziki coğrafyayı oluşturmaktadır. Fiziki coğrafya gezegenimizdeki fiziki yapıları ve fiziki konuları ele almaktadır.
Hidrografyanın İnceleme Sahası
Dünyadaki su kaynakları sürekli olarak değişim içerisindedir. Bu değişime neden olan ana etken su döngüsü dediğimiz madde döngüsüdür. Su bir kaynaktan başka bir kaynağa yağış ya da sızma yoluyla geçebilir. Dolayısıyla su kaynaklarının büyüklükleri ve özellikleri de zaman içerisinde değişmektedir.
Su kaynaklarının oluşması için belirli morfolojik dönüşümler de gerekmektedir. Örneğin bir akarsu meydana gelirken akarsu yatağı oluşmaktadır. Dolayısıyla hidrografyanın anlaşılabilmesi için klimatoloji ve jeomorfoloji gibi diğer fiziki coğrafya ögelerinin de anlaşılması gerekmektedir.
Genel olarak su kaynaklarına baktığımız zaman en büyük suların okyanus ve denizlerde olduğunu görebiliyoruz. Bu sular içme suyu ve tarımsal sulama açısından kullanılmamaktadır. Daha sonra göller ve akarsular gelmektedir. Hidrografya bütün bunları özellikleriyle ele almaktadır.
Özellikle küçük akarsular daha kısa sürelerde yatak değiştirmektedir. Bunların yeniden haritalanması coğrafya bilimi açısından oldukça önemlidir. Yine göl sularının maddesel bileşiminin değişmesi, su kaynaklarının seviyesinin yükselmesi ya da alçalması önemli doğa olayları arasındadır.
Okyanus bilimine oseonografi, göl bilimine limnoloji ve ırmak bilimine ise potamoloji denmektedir. Bunlar da yine hidrografya alanıyla ilişkili alanlardır.
Suyun Beşeri Faktörlere Etkisi
Coğrafyada fiziki coğrafya dışında kalan alan beşeri coğrafyadır. Beşer insan demektir. Beşeri coğrafya ise insanı ele almaktadır. Fiziki coğrafya etmenleri beşeri coğrafyaya da etki etmektedir. Su bu etmenlerden çok önemli bir tanesidir.
Tarım ve hayvancılık insanların beslenmesi açısından çok önemlidir. Bu faaliyetler için ise su gereklidir. Yine sanayi için kullanılabilir sulara ihtiyaç vardır.
Günümüzde milyonlarca insanın yaşadığı büyük şehirler bulunmaktadır. Bu insanların içmek ve temizlenmek için kullandığı su kütlesi ise epey büyük olmaktadır. Durum böyle olunca kullanılabilir su kaynaklarını ve su potansiyellerini bilmek son derece önemli olmaktadır.
Geçmişte insanlar tarım yapabilmek için ya da tüketime uygun su bulabilmek için hep tatlı su kaynaklarının çevresine göç etmişlerdir. Su kaynaklarının yoğun olduğu topraklar her zaman daha kıymetli olmuştur. Çağımızda ise bu durum değişmemiştir. Özellikle artan nüfusla birlikte gelen su sorunları suyu daha önemli hale getirmiştir.
Yer altında ve yer yüzeyinde bulunan su kaynaklarını verimli bir şekilde değerlendirmek için doğadaki suyu iyi tanımalıyız. Bu da iyi bir hidrografya bilgisiyle mümkündür.