Kimyayı iyi öğrenmek istiyorsak atomu ve atomla ilgili kavramları genel olarak iyi öğrenmeliyiz. Bu kavramlardan biri de yaygın olarak kullanılan nükleon sayısı kavramıdır. Atom için nükleon sayısı çok önemli bir özelliktir. Bu yazıda nükleon sayısı nedir sorusuna cevap verecek ve nasıl bulunur öğreneceğiz.
Çekirdek Latince “nucleus” demektir. Nükleon sayısı ise atom çekirdeğindeki tanecik sayısı demektir. Atom çekirdeğinde bulunan proton ve nötronlara “nükleon” denir.
Bildiğiniz gibi atom çekirdeğinde proton ve nötronlar bulunur. Yörüngelerde ise elektronlar vardır. Nükleon sayısı proton ve nötronun toplam sayısıdır. Atomla kütleyi belirleyen proton ve nötronlardır. Bu nedenle nükleon sayısı ile kütle numarası eşittir.
Kütle numarası = nükleon sayısı = proton sayısı + nötron sayısı şeklinde de ifade edebiliriz.
Nükleon Sayısıyla İlgili Diğer Kavramlar
Nükleon sayısı neye eşittir basit olarak öğrendik. Atomla ilgili benzer kavramları iyi oturtmamız gerekir. Çünkü bu kavramları bilmeden kimyada başarılı olmamamız söz konusu değildir.
Atom çekirdeğin bulunan nükleonlardan protonlar + yani pozitif yüklüdür. Nötronlar ise adından da anlaşılacağı gibi nötr yani yüksüzdür. Bu nedenle atom çekirdeğinin yükünü belirleyen tek faktör protondur. Proton sayısı bundan dolayı aynı zamanda çekirdek yükü olarak da anılır. Çekirdek yükü nedir yazımızda buna açıklık getirdik.
Atomla ilgili bazı önemli kavramları şöyle sıralayabiliriz:
- Kütle numarası çekirdekteki toplam tanecik sayısına eşittir.
- Nükleon sayısı ile kütle numarası aynı şeye karşılık gelir.
- Atom çekirdeğinde proton ve nötronlar bulunur. Bunlara nükleon denir.
- Proton sayısı = atom numarası = çekirdek yükü eşitliği vardır.
- Nötron sayısı = nötr tanecik sayısı eşitliği bulunur. Çünkü nötronlar nötrdür.
- Atomun çekirdek dışında kalan kısmında ise – yüklü elektronlar bulunur. Elektronlar çekirdekte değildir.
- Elektronların kütlesi nükleonlara göre çok küçük olduğunda kütlede hesaba katılmaz.
- Nötr bir atomda proton sayısı ile elektron sayısı da eşittir. Böylece + ve – yükler birbirini dengelemektedir.
- Atomlar elektron alıp verebilir. Ancak proton ve nötron alıp vermez. Bunların gerçekleşmesi için nükleer reaksiyonlar gerekir.
Bu kavramları çok tekrar etmenizi tavsiye ederiz. Kimyada atom ve periyodik tablo gibi konularda bu kavramlarla zaten çok karşılaşırsınız.
Nükleon Sayısı Soruları
Nükleon sayısıyla ilgili doğrudan soru pek gelmez. Ancak bazı soruların çözülebilmesi için bu kavramın elbette iyi bilinmesi gerekir. Bazı basit sorularla bilgimizi pekiştirelim.
1. Çekirdeğinde pozitif yüklü tanecik sayısı 11 olan bir element atomunun yüksüz tanecik sayısı ise 12’dir. Buna göre bu atomun nükleon sayısı nedir?
Çözüm: Proton ve nötron sayıları verilmiştir. İkisini toplamak yeterlidir. 11 + 12 = 23 bulunur.
2. 8 elektronu bulunan nötr bir atomun nötron sayısı da 8’dir. Buna göre bu atomun nükleon sayısı yani kütle numarası kaçtır?
Çözüm: Nötr atomlarla proton ve elektron sayısı eşit olacağına göre proton sayısı da 8 olur. Nötron sayısı da 8 olacağına göre 8 + 8 = 16 bulunur.
3. Atomun kütlesi neye bağlıdır?
Çözüm: Nükleon sayısına bağlıdır. Bu da proton ve nötronların toplam sayısı demektir.
4. Nükleon sayısı 70 olan bir atomun 36 nötronu bulunmaktadır. Buna göre bu atom nötr halde kaç elektrona sahiptir?
Çözüm: Nükleon sayısı 70 ve nötron sayısı 36 olduğuna göre proton sayısı 70 – 36 = 34 bulunur. Nötr atomda proton sayısı ile elektron sayısı da eşit olduğuna göre cevap 34 olur.