Kimya bilimi maddeyi ve geçirdiği değişimleri incelemektedir. Doğada bazı temel maddeler vardır. Bu maddeler belirli oranlarda tepkimeye girerek veya karışarak diğer bütün maddeleri oluşturur. Bu yazıda element nedir sorusuna cevap vereceğiz. Böylece hem kimya açısından hem de genel kültür açısından önemli bir konuyu öğreneceğiz.
Aynı tür atomlardan oluşan ve fiziksel ya da kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrılmayan saf maddelere element denir.
Bir atomu periyodik tabloda belirten madde türü elementtir. Bütün elementler periyodik tabloda sıralanmıştır. Kimya bilimi için elementler ve periyodik tablo maddeyi incelememiz açısından çok temel bir konudur.
Element ve Özellikleri
Element nedir kısaca tanımladık. Elementleri tanımak için öncelikle elementlerin özellikleri üzerinde durmamız gerekir.
Elementlerin özellikleri şöyle sıralanabilir:
- Elementler tek tür atomdan oluşurlar.
- Fiziksel veya kimyasal yöntemlerle ayrıştırılamazlar.
- Elementleri parçalamak için nükleer yöntemler gerekir.
- Birer saf maddedirler. Kendilerine ait özellikleri bulunur.
- Öz kütle, öz ısı, erime noktası ve kaynama noktası gibi özellikler elementlerin kendilerine özgüdür.
- Bütün elementler periyodik tablo üzerine dizilmiştir. Periyodik tabloda elementler simgelerle gösterilir.
- Periyodik tabloda elementler atom numarasına (proton sayısı) göre küçükten büyüğe doğru yerleştirilir.
- Element simgeleri harflerdir. Tek harfle gösterilebildikleri gibi 2 veya 3 harfle de gösterilebilirler.
- Elementler birer saf maddedir ve homojendirler.
- Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz halde bulunan elementler vardır.
- Metaller, yarı metaller, ametaller, soygazlar gibi sınıflara ayrılırlar.
Elementlerin genel özelliklerini ve periyodik tablodaki element sınıflarının taşıdıkları özellikleri bilmek kimya bilimi açısından çok önemlidir. Kimya bilgisini geliştirmek isteyen herkes mutlaka elementleri ve periyodik tabloyu öğrenmelidir.
Tüm Elementler
Element özellikleri üzerinde durduk. Şimdi de elementlere örnek vermek gerekir. Oksijen, hidrojen, sodyum, azot, demir, altın gibi maddeler elementlere örnektir. Bütün örneklere bakmak için tüm elementleri tablo şeklinde listelemek gerekir.
Aşağıdaki listede tüm elementler sırayla liste olarak verilmiştir:
| Atom Numarası | Sembol | İsim |
|---|---|---|
| 1 | H | Hidrojen |
| 2 | He | Helyum |
| 3 | Li | Lityum |
| 4 | Be | Berilyum |
| 5 | B | Bor |
| 6 | C | Karbon |
| 7 | N | Azot |
| 8 | O | Oksijen |
| 9 | F | Flor |
| 10 | Ne | Neon |
| 11 | Na | Sodyum |
| 12 | Mg | Magnezyum |
| 13 | Al | Alüminyum |
| 14 | Si | Silisyum |
| 15 | P | Fosfor |
| 16 | S | Kükürt |
| 17 | Cl | Klor |
| 18 | Ar | Argon |
| 19 | K | Potasyum |
| 20 | Ca | Kalsiyum |
| 21 | Sc | Skandiyum |
| 22 | Ti | Titanyum |
| 23 | V | Vanadyum |
| 24 | Cr | Krom |
| 25 | Mn | Mangan |
| 26 | Fe | Demir |
| 27 | Co | Kobalt |
| 28 | Ni | Nikel |
| 29 | Cu | Bakır |
| 30 | Zn | Çinko |
| 31 | Ga | Galyum |
| 32 | Ge | Germanyum |
| 33 | As | Arsenik |
| 34 | Se | Selenyum |
| 35 | Br | Brom |
| 36 | Kr | Kripton |
| 37 | Rb | Rubidyum |
| 38 | Sr | Stronsiyum |
| 39 | Y | İtriyum |
| 40 | Zr | Zirkonyum |
| 41 | Nb | Niobyum |
| 42 | Mo | Molibden |
| 43 | Tc | Teknesyum |
| 44 | Ru | Rutenyum |
| 45 | Rh | Rodyum |
| 46 | Pd | Paladyum |
| 47 | Ag | Gümüş |
| 48 | Cd | Kadmiyum |
| 49 | In | İndiyum |
| 50 | Sn | Kalay |
| 51 | Sb | Antimon |
| 52 | Te | Tellür |
| 53 | I | İyot |
| 54 | Xe | Ksenon |
| 55 | Cs | Sezyum |
| 56 | Ba | Baryum |
| 57 | La | Lantan |
| 58 | Ce | Seryum |
| 59 | Pr | Praseodim |
| 60 | Nd | Neodimyum |
| 61 | Pm | Prometyum |
| 62 | Sm | Samaryum |
| 63 | Eu | Evropiyum |
| 64 | Gd | Gadolinyum |
| 65 | Tb | Terbiyum |
| 66 | Dy | Disprozyum |
| 67 | Ho | Holmiyum |
| 68 | Er | Erbiyum |
| 69 | Tm | Tulyum |
| 70 | Yb | İterbiyum |
| 71 | Lu | Lutetyum |
| 72 | Hf | Hafniyum |
| 73 | Ta | Tantal |
| 74 | W | Volfram |
| 75 | Re | Renyum |
| 76 | Os | Osmiyum |
| 77 | Ir | İridyum |
| 78 | Pt | Platin |
| 79 | Au | Altın |
| 80 | Hg | Cıva |
| 81 | Tl | Talyum |
| 82 | Pb | Kurşun |
| 83 | Bi | Bizmut |
| 84 | Po | Polonyum |
| 85 | At | Astatin |
| 86 | Rn | Radon |
| 87 | Fr | Fransiyum |
| 88 | Ra | Radyum |
| 89 | Ac | Aktinyum |
| 90 | Th | Toryum |
| 91 | Pa | Protaktinyum |
| 92 | U | Uranyum |
| 93 | Np | Neptünyum |
| 94 | Pu | Plütonyum |
| 95 | Am | Amerikyum |
| 96 | Cm | Küriyum |
| 97 | Bk | Berkelyum |
| 98 | Cf | Kaliforniyum |
| 99 | Es | Aynştaynyum |
| 100 | Fm | Fermiyum |
| 101 | Md | Mendelevyum |
| 102 | No | Nobelyum |
| 103 | Lr | Lavrensiyum |
| 104 | Rf | Rutherfordiyum |
| 105 | Db | Dubniyum |
| 106 | Sg | Seaborgiyum |
| 107 | Bh | Bohriyum |
| 108 | Hs | Hassiyum |
| 109 | Mt | Meitneriyum |
| 110 | Ds | Darmstadtiyum |
| 111 | Rg | Röntgenyum |
| 112 | Cn | Kopernikyum |
| 113 | Uut | Ununtriyum |
| 114 | Fl | Flerovyum |
| 115 | Uup | Ununpentiyum |
| 116 | Lv | Livermoryum |
| 117 | Uus | Ununseptiyum |
| 118 | Uuo | Ununoktiyum |
Yukarıda hazırladığımız elementler tablosu bilinen 118 elementi içermektedir. Bu tablo sıralı element listesini içermektedir. Ancak element özelliklerinin analiz edilebilmesi ve elementlerin sınıflandırılması için periyodik tabloya bakmak gerekir.
Atom numarası yani proton sayısı 92’den büyük olan elementler doğada pek bulunmazlar. Bunlar laboratuvar koşullarında elde edilmiş ağır maddelerdir. Şimdiye kadar tespit edilmiş ve isimlendirilmiş 118 element olmasına karşın 119. ve 120. elementlerle ilgili çalışmalar da devam etmektedir.
Periyodik Tablo ve Önemi
Elementlerin sınıflandırılmasıyla ilgili çalışmalar eskiye dayanmaktadır. Zamanla çeşitli bilim insanları maddeleri çeşitli özelliklerine göre sınıflandırmıştır. Bu amaçla hazırlanan periyodik tabloda ise 2 asırlık çalışmanın sonucu olarak şimdiki şeklini almıştır.
Büyük Rus kimyager Dmitri Mendeleyev periyodik tablonun sistemleştirilmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bütün elementler onun döneminde bilinmediği için tabloda bazı boşluklar bırakmıştır. Kütle numaralarına göre yapılan bu tabloda bulunan boşluklar daha sonraki çalışmalar da tamamlanmıştır.
Zamanla periyodik tablonun kütle numaralarına göre değil de atom numaralarına göre yapılması gerektiği ortaya çıkmıştır. Bu şekilde oluşturulan tabloda üst üste gelen yani aynı grupta olan elementlerin benzer kimyasal özellikler gösterdiği ortaya çıkmıştır. Bunun sonucunda da periyodik tablo elementleri sınıflandırmak ve özelliklerine ele almak açısından çok önemli bir hale gelmiştir.
Yukarıdaki periyodik tabloda bütün elementler gösterilmiştir. Aynı sınıftaki elementler aynı renge boyanmıştır. Aynı sınıfların genellikle aynı hizada bulunduğunda dikkat ediniz.
Element Sınıfları
Farklı özelliklere göre elementleri çeşitli sınıflara ayırırız. Bunlardan en önemlileri üzerinde duralım.
Metal Elementler
- Periyodik tablonun solunda yer alırlar.
- Atomik halde bulunurlar.
- Birçoğu parlak bir görüntüye sahiptir.
- Elektron verme eğilimleri yüksektir. Ametallerle iyonik bağ yaparlar.
- Tel ve levha şekline getirilebilirler.
- Isı ve elektrik iletkenlikleri yüksektir.
- Sodyum, kalsiyum, demir, altın, bakır, gümüş gibi elementler bu sınıfta yer alır.
- Erime noktaları düşük olduğu için cıva dışında hepsi oda koşullarında katı haldedir.
Ametal Elementler
- Periyodik tablonun daha sağ tarafında bulunurlar.
- Mat bir görüntüleri vardır.
- Kırılgandırlar.
- Elektrik ve ısı iletkenlikleri düşüktür.
- Canlılarda bulunan elementlerin çoğu ametaldir. Organik bileşikler ametallerden oluşmuştur.
- Erime ve kaynama noktaları düşük olduğundan gaz haline kolay geçerler.
- Metallerle iyonik bağ, kendi aralarında ise kovalent bağ oluştururlar.
- Oksijen, azot, karbon gibi organik elementler birer ametaldir.
- Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz fazında olan ametaller bulunur.
Soygaz Elementler
- Periyodik tablonun en sağında yani 8A grubunda bulunurlar.
- Kararlı yapıda oldukları için diğer elementlerle kolay tepkime vermezler.
- Oda koşullarında hepsi gaz halinde bulunur.
- Helyum, neon, argon ve kripton saygaz elementlere örnek olarak gösterilebilir.
- Tepkime vermedikleri için doğada atomik yapıda bulunurlar.
Element nedir sorusunu basit düzeyde yanıtlamaya çalıştık. Elementleri tanımak kimyayı öğrenmek açısından çok temel olduğundan özellikle ilk elementlerin özelliklerini de öğrenmenizi tavsiye ederiz.