Evrenle ilgili bildiklerimizi çeşitli açılardan sınıflandırabiliriz. Bilgi felsefesi bilgiyle alakalı birçok problemle uğramaktadır. Gündelik bilgi, teknik bilgi, sanatsal bilgi olduğu gibi felsefi konu edinen felsefi bilgi de bulunmaktadır. Bu yazımızda felsefi bilgi nedir, felsefi bilginin özellikleri nelerdir gibi konular hakkında bilgi vereceğiz. Ayrıca bilgi türleri ve çeşitli filozofların görüşleri üzerinde duracağız.
Felsefeyi konu edinen bilgiye kısaca felsefi bilgi denir. Felsefi bilginin ne olduğunu anlamak için özelliklerini ortaya koymak gerekir.
Felsefi Bilgi ve Özellikleri
Aşağıda felsefi bilginin özellikleri maddeler halinde sıralanmıştır.
- Konusu varlıktır. Varlığın anlamı, özüdür.
- Bütüncü bir anlayışa sahiptir. Örneğin, felsefe belirli bir kişinin, grubun değil, tüm insanlığın ahlak problemini ele alır.
- Kaynağı; filozofun aklı, birikimi, felsefi birikimi ve bilimsel bilgilerdir.
- Sorular sorar.
- Eleştiricidir (sorgulayıcı, tartışmacı, irdeleyicidir).
- Özneldir (görecelidir).
- Felsefede kesinlik, olmuş – bitmişlik yoktur.
- Felsefede birikim vardır, fakat ilerleme yoktur. Felsefe kesin sonuca ulaşamadığı için onun ilerlemesinden söz edilemez.
- Tutarlı ve sistemlidir.
- Felsefede cevaplardan çok sorular önemlidir. Felsefede kesin sonuçlara ulaşmak değil, felsefi ilkelere göre, örneğin akla dayalı, bütüncü, eleştirel, tutarlı düşünmek esastır. Bu nedenle “Felsefe değil, felsefe yapmak öğrenilir.”
Hayatın Anlamlandırılmasında Felsefenin Rolü
İnsanın tüm hayatı boyunca çözmesi gereken en önemli problem; kendisinin, insan olmanın ve evrenin anlamının ne olduğu problemidir. Bu temel problemi çözebilen insanın diğer problemleri çözmesi kolaylaşır. Çünkü söz konusu problem diğerlerinin kaynağında bulunmaktadır. Başka bir insan kendisine, yani insana nasıl bir anlam ve değer veriyorsa, de bu anlama paralel bir anlam verecek, ona o gözle bakacaktır. Bunun tersi de doğrudur.
Felsefe insana kendisinin kim olduğunu, niçin var olduğunu, niçin yaşadığını, hayatın anlamının ne olduğunu sormasını ve düşünmesini ister. Örneğin, Sokrates “Sorgulanmayan bir hayat yaşanmaya değmez.”, Descartes, “insana hayatı tanıması ve anlamlandırması için akıl (düşünme), duyulardan daha çok gereklidir.” der.
Felsefi Bilgi Açısından Dilin Önemi
Toplumlar evrene bakış açılarına, inançlarına, kültürlerine, tecrübelerine, geleneklerine göre dili oluşturur, dilde birtakım sözcükler, kelimeler, deyimler meydana getirir. Buna göre, her toplumun dili kendine özgüdür ve o toplumun izlerini taşır. Bu nedenle toplumun felsefesi de diline, dilindeki sözcük ve deyişlere göre olur.
Örneğin, bazı dilbilimciler Alman felsefesinin metafiziğe yatkın olduğunu ifade etmiştir. Filozof dâhil toplumun tüm bireyleri dilin yapısına, kavramlarına, mantığına göre düşünür.
Felsefi Bilgi Türleri
Felsefe disiplinleri (felsefenin ana konuları):
Felsefi bilgi ; bilgi felsefesi, varlık felsefesi, ahlak felsefesi, sanat felsefesi, din felsefesi, siyaset felsefesi ve bilim felsefesi gibi konuları ele alır.
Felsefe, bilgi konusunda bilginin değerini (doğruluğunu, yanlışlığını), mutlak (kesin) bilginin mümkün olup olmadığını ve bilginin kaynağının ne olduğunu tartışır.
Bilim konusunda bilimin temel kavram, ilke, yöntem ve buluşlarının neler olduğunu, bilimi anlamak için neler yapılması gerektiğini sorar.
Varlık konusunda varlığın kaynağını, anlamını, başlangıcı ve sonu olup olmadığını, evrende bir düzen olup olmadığını tartışır.
Ahlak konusunda insan davranışlarının amacını, iyi ve kötünün anlamını, evrensel bir ahlak yasasının olup olamayacağını, insanın eylemlerinde özgür olup olmadığını değerlendirir.
Siyaset konusunda iktidarın, devletin anlamı ve kaynağını, ideal bir toplumsal düzenin mümkün olup olmadığını, birey – devlet ilişkilerinin nasıl olması gerektiğini tartışır.
Sanat konusunda sanatın ve güzelliğin anlamını, oluşum sürecini ve işlevlerini anlamaya çalışır.
Din konusunda ise dinin anlamını, Tanrı’nın varlığını, Tanrı – insan ilişkilerinin nasıl olması gerektiğini ele alır.