Biyolojide çok gördüğümüz kavramlardan biri de özümleme kavramıdır. Daha önce özümleme nedir öğrenmiştik. Bu yazıda karbondioksit özümlemesi nedir göreceğiz. Karbondioksit CO2 olarak ifade edildiğinden CO2 özümlemesi olarak da ele alabiliriz. Bunlar aynı manaya gelecektir.
Karbondioksit kullanarak besin elde edilmesine karbondioksit (CO2) özümlemesi nedir. Canlılarda bunun ana yolu fotosentez ve kemosentez reaksiyonlarıdır. Bu reaksiyonlarda su ve karbondioksit birleştirilerek organik besin molekülü elde edilmektedir.
Özümleme, asimilasyon ve sentez birbiri yerine kullanılabilir. Bu nedenle CO2 özümlemesi ya da CO2 asimilasyonu gibi kavramları da görebilirsiniz.
Fotosentez ve Kemosentez Farkı
Fotosentez ve kemosentezin karbondioksit özümlemesi olarak adlandırıldığını söyledik. Burada esas olan karbondioksit ile suyu birleştirerek glikoz ve benzeri organik besin elde etmektir. İki sürecin farkını anlamak için genel denklemlere bakalım.
Fotosentezin genel denklemi şu şekildedir:
6CO2 + 6H2O + Işık enerjisi → C6H12O6+ 6O2
Kemosentezin genel denklemi ise şu şekildedir:
6CO2 + 6H2O + Kimyasal enerji → C6H12O6+ 6O2
Her iki şekilde de karbondioksit özümlemesi gerçekleşir. Fotosentezde güneşten gelen ışık enerjisi kullanılırken kemosentezde inorganik maddelerin oksitlenmesi sonucu elde edilen kimyasal enerji kullanılır.
Aradaki farkları iki olayın mantığını anlarsanız daha iyi kavrarsınız. Örneğin fotosentezde ışık gerekirken kemosentez karanlıkta da gerçekleşir. Çünkü kemosentezde ışık enerjisine ihtiyaç yoktur.
Kemosentezde elde edilen enerji için bir örnek verelim. Nitromanas bakterileri amonyağı yakarak enerji elde ederler. Sonra da bu enerjiyi besin üretilmesinde kullanırlar. Bu olayda denklem 2NH3+ 3O2 → 2HNO2 + 2H2O + 158 kalori şeklindedir.
Karbondioksit Özümlemesi Tüm Canlılarda Ortak Mıdır?
Karbondioksit özümlemesi yani fotosentez ve kemosentez hayatın temelidir. Bizim beslenme yoluyla elde ettiğimiz enerjinin ana kaynağı güneştir. Bitkiler bu enerjiyi besinlere depo eder. Bizler de bunları tüketerek gerekli enerjiyi elde ederiz. Dolayısıyla karbondioksit özümlemesi olmadan enerji döngüsü düşünülemez.
Çok önemli bir olay olduğundan karbondioksit özümlemesi her canlıda gerçekleşir mi sorusu da gayet doğal bir sorudur. Net bir şekilde ifade edelim ki gerçekleşmez.
Karbondioksit özümlemesi yapan canlılar üretici canlılar olarak sınıflandırdıklarımızdır. Bunların başında bitkiler, algler, siyanobakteriler, bazı tek hücreleriler, planktonlar sıralanabilir. Özellikle bitkiler bize besin sağlayan canlılar olarak çok önemli üreticilerdir.
Örneğin insanlarda karbondioksit özümlemesi olur mu gibi bir soruya olmaz diye yanıt vermek zorundayız. Tüm canlıların birbirinden farklı özellikleri bulunur. İnsanlar hayvanlar aleminde yer alır. Hayvanlar ise tüketicilerdir. Bizler besinlerimizi üreticilerden veya onları tüketen diğer hayvanlardan almak zorundayız.